روان شناسی شکل در ترکیب بندی یک طراحی گرافیک
طراحان گرافیک حرفهای چطور تصمیم میگیرند که در هر طرح از چه اشکالی استفاده کنند؟ از کجا تشخیص میدهند که کدام شکل کجا بهتر جواب میدهد؟ خب در پاسخ این سؤال میتوان به قواعد متعددی اشاره کرد؛ اما روان شناسی شکل ها، از مهمترین اصولی است که طراحان باتجربه بر اساس آن درباره شکل ها تصمیم میگیرند. بله؛ در طراحی گرافیک هر شکلی یک پیام خاص و مهم را تداعی میکند. بنابراین اگر میخواهید طرح استاندارد و درستی داشته باشید، باید با این قواعد روان شناسی آشنا باشید. در این مطلب از خانه فتوشاپ نیز میخواهیم با روان شناسی شکل ها بیشتر آشنا شوید.
در این صفحه میخوانید:
مفهوم شکل ها در روان شناسی
اگر دقت کرده باشید، عنصری مثل خانه، در اکثر نقاشیها به یک شکل کشیده میشود. همه جای دنیای یک مستطیل را به عنوان بدنه خانه و یک مثلث را به عنوان سقف خانه میکشند (این در حالت پیشفرض است؛ اما قطعاً اگر بخواهیم خلاقانهتر عمل کنیم از اشکال دیگری استفاده خواهیم کرد). همینطور شکل خورشید هم به صورت دایرهای کشیده میشود که اطراف آن یک سری خطوط نقش نورهای تابشی را بازی میکنند. شاید تا همین الآن به این دقت نکرده باشید که یک نقاشی ساده از چه اشکالی تشکیل شده؛ اما نکته مهم این است که حتی اگر در خودآگاه خود به شکلها فکر نکنیم، به هر حال آنها تأثیر خود را در خودآگاه ما میگذارند.
طبق مطالعاتی که پیرامون روان شناسی شکل ها انجام شده، همه شکلها تأثیر بهخصوصی را در ذهن ما میگذارند. به عبارت دیگر، هر شکل یک کاراکتر دارد و هر جا که از این شکل استفاده شود، درواقع آن کاراکتر به طراحی اضافه شده است. پس بیایید وقت را تلف نکنیم و مستقیماً به سراغ معانی هر یک از اشکال هندسی مهم برویم.
مفهوم دایره و بیضی در طراحی:
- دایره یک شکل هندسی اصلی است. شکلی که هیچ زاویهای ندارد و چشم انسان در هیچ جای آن متوقف نمیشود!
- دایره دارای مفهوم بینهایت و بیکران و نمادی از خورشید و زمین است. درواقع دایره یک شکل زمینی به حساب میآید.
- نگاه کردن به شکل دایره، احساس آرامش را در مخاطب ایجاد میکند.
- برای دایره دو عدد در نظر گرفتهاند: بینهایت و یک.
- رنگی که به شکل دایره اطلاق میشود، آبی است که با مفهوم آرامش، سیال بودن و حرکت همراه است.
- اگر در صفحه طراحی، یک دایره بزرگ بکشیم، میتواند تداعیگر قدرت باشد.
- دایره در پایین صفحه با مفهوم سقوط، در وسط صفحه با مفهوم تعادل و در بالای صفحه با مفهوم پرواز همراه است.
مفهوم مربع و مستطیل در طراحی:
- مربع یکی از اشکال هندسی خشن است که ۴ وجه دارد.
- چشم انسان موقع نگاه کردن به مربع، در قسمت نوک اضلاع متوقف میشود.
- عدد مخصوص مربع به دلیل داشتن ۴ ضلع ۴ است.
- رنگ مخصوص مربع قرمز است که یک رنگ گرم و زمینی است. قرمز در کشورهای مختلف،معانی متفاوتی دارد. برای مثال در ایران نماد خون شهدا یا عزاداری های امام حسین (ع) است.
- به طور کلی مربع نماد سکون و استحکام است.
مفهوم مثلث در طراحی:
- مثلث در روان شناسی شکل ها دارای مفهوم حرکت بیش از اندازه است.
- مثلث یک شکل پر از حرکت و جنب و جوش است.
- اگر رأس مثلث به سمت بالا باشد، به معنی حرکت به بالا و صعود و اگر به سمت پایین باشد، به معنی سقوط است.
- عدد مخصوص مثلث ۳ است.
- رنگ مخصوص مثلث زرد است که یک رنگ گرم و شاد و پر انرژی است.
- مثلث دارای مفاهیم جنبش، حرکت، خوی وحشی، سرعت و … است.
مفهوم پنجضلعی، ششضلعی و هشتضلعی در طراحی:
- این اشکال که بیشتر ما را یاد پیچ و مهرهها میاندازند، شکلهای پیچیدهای محسوب میشوند.
- به دلیلی پیچیدگیای که دارند، معمولاً در طرحهای گرافیکی استفاده نمیشوند.
- در مواردی میتوانند به عنوان نمادی برای از عناصر موجود در زندگی واقعی در لوگوها و … استفاده کنیم.
مفهوم اشکال انتزاعی در طراحی:
- بیشتر برای پیادهسازی ایدههای انتزاعی یا بهعنوان نسخه ساده شده شکلهای طبیعی دیگر (شکلهای پیچیدهای که در دنیای واقعی و در اطراف خود میبینیم) استفاده میشوند.
- این شکلها معمولاً با ترکیب اشکال دایره و مربع ایجاد میشوند.
- اشکال انتزاعی میتوانند معانی اشکال دایره و مربع را همزمان تداعی کنند.
- مفاهیمی مثل دوگانگی در معنا، منحصربهفرد بودن، دارای جزئیات بودن و بسیط بودن، همگی با اشکال انتزاعی تداعی خواهند شد.
مفهوم مارپیچ در طراحی:
- مارپیچها به نسبت دایره، مثلث و مربع، کمتر در طراحی گرافیک استفاده میشوند.
- این اشکال میتوانند مخاطب را بهنوعی هیپنوتیزم یا درگیر کنند.
- میتوانند با مفاهیمی مثل گسترش، سلسله مراتب و دگرگونی همراه باشند (مثل نماد DNA در علم پزشکی).
مفهوم خطوط در طراحی:
- خطوط گرافیکهای سادهای هستند که میتوانند تأثیر شگفتانگیزی در خروجی نهایی داشته باشند.
- خطها در طراحی لوگو میتوانند اعتماد مخاطبان را بیشتر جلب کنند.
- خطوط عمودی یک ارتباط ناخودآگاه بین پیچیدگی و قدرت ایجاد میکنند و باعث میشوند طرحها باریکتر به نظر برسند.
- خطوط افقی باعث ایجاد حس آرامش میشوند.
مفهوم اشکال طبیعی در طراحی:
- شکلهایی مانند برگ، ابر، گل و … اشکال طبیعی محسوب میشوند.
- این شکلها نمایانگر عناصر طبیعت هستند که در دنیای واقعی دیده میشوند.
- شکلهای طبیعی برخلاف سایر اشکال، معنای واضحی دارند و دقیقاً بهجای همان عنصر و برای انتقال همان پیام استفاده میشوند. مثلاً گل رز نشان عشق و اشتیاق است.
- معمولاً در طرحهایی که بهنوعی با مسائل زیستمحیطی سروکار دارند از این اشکال استفاده میشود.
روان شناسی شکل ها چه کاربردی در طراحی دارند؟
اگر طراح کاراکتر، نقاش دیجیتال، طراح کانسپت بازی یا سینمایی، طراح پوستر، طراح لوگو و … هستید، از این به بعد باید بدانید که هر نوع شکلی که استفاده میکنید و حتی جایی که از این شکل استفاده میکنید (بالا، پایین یا وسط صفحه) معنای مختلفی خواهد داشت. درواقع اشکال هندسی ابزارهای قدرتمندی هستند که میتوانند در حد رنگها یا حتی بیشتر از آنها، یک کاراکتر یا حال و هوای خاص را به طرح ما بدهند.
برای مثال کاراکتر مثلثیشکل انیمیشن پرندگان خشمگین رو به یاد بیاورید. یک پرنده زرد مثلثیشکل که هم عصبانی است و هم سریع! پس طراحی این کاراکتر، شکل مثلث را انتخاب کرده تا این دو مفهوم را توأمان در ناخوداگاه مخاطب تداعی کند.
حالا فرض کنید در طراحی یک پوستر میخواهید یک فضای ترس و خوف ایجاد کنید. خب در این مواقع بهترین اتنخاب ۴ ضلعیهای زمخت و سخت هستند. یا شاید یک پروژه طراحی لوگو دارید و میخواهید حس بیانتها بودن را منتقل کنید. حالا شما بگویید؛ کدام شکل میتواند این حس را به بهترین شکل تداعی کند؟ بله؛ دایره.
روان شناسی شکل ها در طراحی چه گرافیکهایی مهمتر است؟
اهمیت روان شناسی شکل ها، در مورد بعضی طرحها بیشتر است؛ مثل چی؟ در ادامه ۳ مورد را میبینیم.
روان شناسی شکل ها در طراحی لوگو
طراحی لوگو، از مهمترین حوزههایی است که اشکال در آن باید کاملاً فکرشده انتخاب شوند. چراکه این عناصر باید یک پیام خاص را به خلاصهترین شکل ممکن به مخاطب برسانند. بنابراین به عنوان مثال اگر قرار است لوگوی یک شرکت مالی را طراحی کنید، بهتر است از اشکالی که حس تعادل، اعتماد و نظم را منتقل میکنند استفاده کنید؛ مثل مربع و مستطیل یا مثلث.
حالا اگر این لوگو مثلاً مربوط به یک شرکت رواندرمانی یا یک Spa است، بهتر از شکل دایره که تداعیگر آرامش است استفاده کنید. با این انتخاب، تا این جای کار را خوب پیش رفتهاید و حالا نتیجه نهایی به رنگها، فونتها، نوع ترکیببندی و سایر ویژگیهایی که برای لوگویتان انتخاب میکنید بستگی دارد. لازم به ذکر است که برای آشنایی با ترکیببندی در طراحی گرافیک نیز میتوانید مقاله “اصول ترکیببندی” خانه فتوشاپ را مطالعه فرمایید.
روان شناسی شکل ها در معماری اطلاعات وبسایتها
فرض کنید معماری اطلاعات یک وبسایت را به عهده گرفتهاید و میخواهید بلوکهای متنی به طور مشخصی طراحی کنید. در این صورت بهترین شکل برای این بلوکها، مستطیل یا مربع است. این اشکال دارای کادرهای مشخصی هستند و چشم کاربر را بهخوبی هدایت میکند. بنابراین به مخاطب کمک میکنند که بتواند متن داخل آن بلوک را راحتتر وسریعتر بخواند.
حالا اگر در مثال بالا از مثلث به جای مستطیل استفاده کنید، توجه کاربر ناخودآگاه به بالای متن که نوک مثلث است جلب میشود. بعد از همان بالا شروع میکند و تا پایین متن را میخواند؛ اما بهصورت ناخودآگاه احساس میکند که متن بالای مثلث مهمتر از متنهای پایین آن است. بنابراین این روش برای مواردی که دقیقاً همین قصد را دارید میتواند جوابگو باشد.
روان شناسی شکل ها در تایپوگرافی
علاوهبر موارد بالا، اشکال در خلق تایپوگرافیها هم نقش بسیار پررنگی دارند. در تایپوگرافی، یک سری حروف داریم که شکل هر یک از آنها پیام خاص خود را منتقل میکند. بیشتر طراحان، سعی میکنند که حروف را به سمت گرد بودن ببرند. اما بعضی ترجیح میدهند که از خطوط مستقیم و گوشههای تیز که رسمیتر (و گاهی تهاجمیتر) هستند استفاده کنند.
در آخر
ذهن انسانها پر از رمز و راز است. بنابراین معمولاً پیشبینی این که مخاطب با دیدن هر طرح دقیقاً یاد چه میافتد کمی دشوار است. با این حال، علم روان شناسی به طراحان گرافیک کمک میکند که بتوانند از قدرت اشکال، حداقل در سطوح ابتدای و کلی استفاده کنند. امیدواریم شما هم با مطالعه این راهنما با روان شناسی شکل ها بیشتر آشنا شده باشید و از این به بعد بتوانید از قدرت اشکال در طرحهای خود بهره ببرید.
درباره پریسا فرزانفر
از وقتی یادم میاد همیشه بخشی از وجودم به سمت هنر کشیده میشد. نقاشی اتفاق قشنگیه که تجربش کردم و حالا هم سعی دارم دنیایی از هنر گرافیک رو با شما سهیم بشم.
نوشته های بیشتر از پریسا فرزانفر
دیدگاهتان را بنویسید