فتومونتاژ یا ترکیب تصویر یکی از شیرین‌ترین و تخصصی‌ترین شاخه‌های هنرهای دیجیتال محسوب می‌شود. کافیست کمی به اطراف خود نگاه کنید تا نمونه‌های متنوعی از فتومونتاژها را ببینید. از محتواهای پلتفرم‌هایی مثل اینستاگرام گرفته تا جلد کتاب و آلبوم موسیقی یا حتی پوسترهای مناسبتی که در سطح شهر می‌بینیم، رد پای فتومونتاژ قابل مشاهده است.

به همین خاطر نیز مجموعه خانه فتوشاپ که سعی بر ارائه آموزش‌های متنوع هنرهای دیجیتال دارد، بخش زیادی از تمرکز خود را بر آموزش چندبعدی این هنر جذاب کرده است. اما فتومونتاژ چیست، از کجا آمده و برای یادگیری آن از کجا باید شروع کنیم؟

فتومونتاژ چیست؟

قبل از هر چیزی بد نیست باهم مرور کنیم که اصلاً فتومونتاژ یعنی چه؟ ترکیب تصویر یا فتومونتاژ به زبان ساده به معنی ترکیب چند تصویر یا عنصر است. کار فتومونتاژ، کنار زدن محدودیت‌هاست. هر آنچه که در هنر عکاسی واقعی نمی‌توانیم به آن برسیم، در فتومونتاژ قابل ترسیم است.

چیزی که در خلق آثار گرافیک فتومونتاژ مهم است، طبیعی و واحد بودن نتیجه نهایی است. به این معنی که باید عناصر مختلف را به شکلی معنادار باهم ترکیب کنیم و وقتی مخاطب نتیجه نهایی را می‌بینید، چندان برایش قابل تشخیص نباشد که کدام بخش‌ها از هم مجزا هستند.

تاریخچه‌ی فتومونتاژ

شاید کمی عجیب به نظر برسد، اما پیشینه فتومونتاژ برمی‌گردد به زمانی که هنرمندان به دنبال ابزاری برای بیان اعتراضات سیاسی خود بودند. آثاری که این هنرمندان خلق می‌کردند، فتومونتاژ مفهومی بودند و تأکیدی بر زیبایی بصری آنها نبود.

اولین باری که رسماً از سبک فتومونتاژ استفاده شد، سال 1915 بود که دادائیست‌ها در اعتراضات خود علیه جنگ جهانی اول از فتومونتاژ استفاده کردند. این افرد مستقر در برلین، عکس‌های واقعی یا بازتولیدشده را برای تداعی کردن آن حجم از ویرانی و وحشت‌های جنگ به صورت دستی باهم ترکیب می‌کردند. دادائیست‌ها از قیچی و چسب تصاویر رسانه‌های جمعی، مثل روزنامه را برش می‌داند و انتقاد صریح و تند خود را از این روش به گوش سرکرده‌ها می‌رساندند.

اما اثر هنری برجسته دیگری که در همین زمان خلق شد، فتومونتاژی از ترکیب تصاویری چهره‌های شناخت‌ه‌شده (مثل آلبرت انیشتین و هنرمند آلمانی کاته کولویتز) بود که توسط “هانا هوخ” حدود سال 1919 طراحی شد.

بعدتر هم سوررئالیست‌های زیادی از تکنیک فتومونتاژ استفاده کردند تا از این طریق تصاویر متنوع را باهم ترکیب کرده و مفاهیم پیرامون آزادی را تداعی کنند. بنابراین از همین زمان بود که فتومونتاژ سورئال هم متولد شد.

علاوه بر این “جان هارتفیلد”، هنرمند آلمانی نیز بین دهه‌های 1970 و 1990 تصاویر رسانه‌‌ای مختلف را باهم ترکیب می‌کرد تا از این طریق اعتراض خود را به به رژیم فاشیست آلمان نشان دهد. آثار این هنرمند در کنار آثار “کورت شویترز”، “رائول هاسمن” و “یوهانس بادر” نقش به‌سزایی در تکامل هنر فتومونتاژ در قرن بیستم ایفا کردند. فتومونتاژهای این زمان بیشتر حول موضوعاتی مانند خشونت پلیس، نابرابری اقتصادی و تسلیحات هسته‌ای می‌گشت.

شاخ و برگ گرفتن هنر فتومونتاژ در سرتاسر دنیا

وقتی مردم و هنرمندان جای جای دنیا با این هنر نوپا و خلاقانه آشنا شدند، بیشترین افرادی که سعی در پخته‌تر کردن آن داشتند سوررئالیست‌ها بودند. درواقع آنها جذب این بعد فتومونتاژها شدند که می‌توان توسط آنها با واقعیت بازی کرد و همه چیز را به شیوه‌ای غیرعادی بیان کرد.

از برجسته‌ترین هنرمندان این عصر می‌توان به “سالوادور دالی” و “من ری” اشاره کرد که آثار آنها به تنهایی سطح فتومونتاژها را چندپله ارتقا داد. این هنرمندان بازتاب ضمیر ناخوداگاه خود را در ترکیب تصاویری که می‌ساختند به نمایش می‌گذاشتند.

تقریباً در همین سال‌ها، افرادی همچون “اللیسیتزکی”، “الکساندر رودچنکو” و “گوستاو کلوتسیس” از کلاژ تصاویر برای تبلیغات استفاده کردند که جرقه‌ای برای ورود فتومونتاژ به صنعت تبلیغات بود.

هر چند که این هنر از بدو تولد تاکنون دچار فراز و نشیب‌های زیادی بوده است؛ اما در نهایت فتومونتاژ امروزی را داریم که از محبوب‌ترین هنرها محسوب می‌شود (به خصوص نسخه‌های دیجیتالی آن).

انواع فتومونتاژهای حرفه ای

فتومونتاژ گرافیکی بسته به این که در چه سبکی و از چه طریقی طراحی شده باشد، می‌تواند در دسته‌بندی‌ ویژه‌ای قرار بگیرد. شناخته‌شده‌ترین انواع فتومونتاژ شامل موارد زیر هستند:

• مونتاژ
• کولاژ
• رسانه‌های ترکیبی (Mixed Media): ترکیب رسانه‌ها یا مواد مختلف
• سوررئالیست
• دادا
• کنستراکتیویسم (Constructivism): شاخه‌ای از هنر انتزاعی که حدوداً در سال 1915 توسط ولادیمیر تاتلین و الکساندر رودچنکو در روسیه متولد شد.

تفاوت فتومونتاژ و فتوکلاژ در چیست؟

بالاتر دیدیم که مونتاژ و کلاژ دو نوع متفاوت از فتومونتاژ محسوب می‌شوند؛ تفاوت فتومونتاژ با فتوکلاژ چیست؟ فتوکلاژ به معنی ترکیب چند تصویر است، به طوری که در نهایت ما یک عکس چندتکه داریم. اما در فتومونتاژ ما چندین تصویر را باهم ترکیب می‌کنیم و در نهایت یک ترکیب‌بندی واحد داریم. به عبارت دیگر می‌توان گفت در خروجی نهایی فتوکلاژ، تکه‌های مختلف تصویر از هم قابل تفکیک و قابل شناسایی هستند. اما در نتیجه نهایی فتومونتاژ تصاویر، تکه‌های جداگانه مطرح نیستند؛ بلکه تصویر نهایی باید معنادار و یک‌تکه باشد.

فتومونتاژ عکس در فتوشاپ چگونه است؟

فتومونتاژهایی که در بدو تولد این هنر خلق می‌شدند، همگی از نوع کاغذی یا سایر مواد فیزیکی بودند. در آن زمان عکاسان با چاپ عکس‌هایی که از عناصر داشتند و به کمک تکنیک‌هایی مثل نوردهی دوگانه (دابل اکسپوژر) و ماسک کردن عکس‌ها، فتومونتاژهای خود را می‌ساختند.

اما رفته رفته و به خصوص از زمانی که برنامه‌های گرافیکی مثل فتوشاپ جای خود را میان هنرمندان پیدا کردند، پای فتومونتاژ هم به دنیای هنرهای دیجیتال باز شد. فتومونتاژهای دیجیتالی کم کم پخته‌تر شدند تا به امروز که دیگر دنیای دیجیتال آرت را نمی‌توان بدون فتومونتاژها تصور کرد.

اما از همان زمانی که فتوشاپ به کاربران معرفی شد تا همین امروز، تقریباً همه دیجیتال آرتیست‌ها برای خلق فتومونتاژ برنامه فتوشاپ را انتخاب می‌کنند. چرا؟ چون چه صحبت از ساخت فتومونتاژ صنعتی باشد، چه فتومونتاژ پوستر، فتومونتاژ چهره یا هر نوع ترکیب تصویری دیگری، ابزار یا قابلیتی نیست که به آن نیاز داشته باشیم و در فتوشاپ نباشد.

اما روش فتومونتاژ در فتوشاپ چیست؟

شاید بپرسید در فتوشاپ روش فتومونتاژ چیست یا به عبارتی برای ساخت فتومونتاژ در فتوشاپ باید چه مراحلی را طی کنیم؟ قطعاً مراحل و تکنیک‌های جزئی فتومونتاژ با فتوشاپ، بسته به نوع پروژه و عادت‌های خود هنرمند می‌توانند متغیر باشند. اما فرآیند کلی خلق پروژه فتومونتاژ ساده به این ترتیب است:

• انتخاب سوژه‌هایی که قرار است باهم ترکیب شوند با ابزار انتخاب مناسب
• ادغام تصاویر و عناصر مختلف در یک سند
• ماسک کردن بخش‌هایی از عناصر که باید محو شوند
• کار با Blending modeها برای ادغام طبیعی‌تر دو تصویری که روی هم قرار دارند
• کار کردن روی رنگ و نور تصاویر مختلف، برای این که خروجی نهایی منسجم و طبیعی باشد

این می‌تواند فرآیند کلی نحوه فتومونتاژ در فتوشاپ باشد. اما از آنجایی که فتوشاپ مملوء از ابزارها و قابلیت‌های حرفه‌ای برای ترکیب تصاویر است، این فرآیند را می‌توان نامحدود دانست. به عبارت دیگر هر چه فتوشاپ را بیشتر بشناسید، چرخه کاری ساخت فتومونتاژ هم برایتان حرفه‌‌ای‌تر و نتیجه نهایی طبیعی‌تر خواهد بود.

کاربرد فتومونتاژ در چه حوزه‌هایی است؟

همانطور که گفتیم، فتومونتاژ در ابتدا بیشتر برای بیان اعتراضات یا مخالفت‌های سیاسی و اجتماعی استفاده می‌شده است. اما به مرور زمان پتانسیل این هنر بی‌نظیر بیشتر درک شد. حالا دیگر از فتومونتاژ تقریباً در همه شاخه‌های گرافیک می‌توان استفاده کرد.

اما اگر بخواهیم فقط به رایج‌ترین کاربردهای فتومونتاژ در گرافیک اشاره کنیم، باید از حوزه‌های زیر نام ببریم:

• فتومونتاژ در پوستر
• طراحی کاور موزیک
• فتومونتاژ پرتره یا فتومونتاژ چشم برای ادیت‌های آتلیه‌ای
• طراحی فتوکالیگرافی (ترکیب فتومونتاژ و کالیگرافی)
• فتومونتاژ تبلیغاتی (برای گرافیک‌های چاپ و تبلیغات)
• فتومونتاژ ساختمان (به خصوص برای نمایش بصری طراحی‌های معماری)
• فتومونتاژ در تصویرسازی
• آموزش فتومونتاژ طبیعت روی چهره (تکنیک دابل اکسپوژر)
• فتومونتاژ در عكاسي (بله؛ این هنر محدود به دنیای گرافیک نیست و برای عکاسان فتومونتاژ می‌تواند یک تکنیک حرفه‌ای باشد. بنابراین اگر جزو علاقه‌مندان به هر دوی این هنرها هستید، می‌توانید به عنوان عکاس فتومونتاژ فعالیت داشته باشید)

آموزش فتومونتاژ حرفه ای در فتوشاپ با خانه فتوشاپ

اما می‌رسیم به مهم‌ترین سؤال، یعنی این که یادگیری فتومونتاژ را از کجا شروع کنیم؟ ما به شما دوره‌های آنلاین خانه فتوشاپ را معرفی می‌کنیم که به طور تخصصی و از صفر تا صد شما را با دنیای فتومونتاژ آشنا می‌کنند.

اهمیت آموزش حوزه فتومونتاژ و ترکیب تصویر برای خانه فتوشاپ به اندازه‌ای است که دسته مستقلی برای این حوزه در نظر گرفته شده است. این دسته شامل چند پکیج فتومونتاژ است که هر یک از آنها جداگانه به آموزش فتومونتاژ حرفه ای در فتوشاپ می‌پردازند.

در هر یک از این دوره‌ها، علاوه بر این که به طور کامل یاد می‌گیریم که چگونه فتومونتاژ کنیم، با چندین و چند تکنیک فتومونتاژ در فتوشاپ نیز آشنا می‌شویم. بنابراین با انتخاب هر دوره فتومونتاژ آموزش کامل این هنر را مشاهده خواهید کرد و به قوانین فتومونتاژ در فتوشاپ مسلط خواهید شد.

لازم است اشاره کنیم که در همه این پکیج‌های آموزشی، خود برنامه فتوشاپ هم در حد لزوم آموزش داده می‌شود. بنابراین برای شرکت در آنها نیازی به پیش‌نیازی احتیاج نخواهید داشت. البته طبیعتاً اگر در حد مقدماتی با فتوشاپ آشنا باشید، سرعت یادگیری‌تان بسیار بیشتر خواهد بود.

تفاوت دوره‌های آموزشی دسته فتومونتاژ در چیست؟

تفاوت دوره‌های موجود در این دسته در پروژه‌هایی است که در هر دوره ی فتومونتاژ آموزش داده می‌شوند. برای این که بتوانید دوره ایدئال خود را پیدا کنید، پیشنهاد می‌دهیم که وارد صفحه مربوط به هر دوره شوید و تصاویر پروژه‌های دوره را مشاهده کنید.

اما برای این که چشم‌انداز بهتری نسبت به دوره‌های دسته فتومونتاژ داشته باشید، در ادامه به نمونه‌هایی از پروژه‌هایی را که در هر دوره آموزش داده می‌شوند اشاره می‌کنیم.

• فتومونتاژ مذهبی (مثل فتومونتاژ فتح بیت المقدس که در دوره آموزش طراحی پوستر دفاع مقدس می‌توانید مشاهده کنید)

• فتومونتاژ منظره، فتومونتاژ دریا و فتومونتاژ زمین (در دوره آموزش فتومونتاژ و ترکیب تصویر)

• فتومونتاژ انسان (در دوره آموزش جامع فتومونتاژ و فتوکامپوزیت)

• فتوکالیگرافی (در دوره آموزش فتوکالیگرافی حرفه‌ای)

• چند پروژه فتومونتاژ تخیلی (در دوره آموزش جادوی فتومونتاژ)

• پروژه‌های فتومونتاژ رویایی (در دوره آموزش تکنیک‌های فتومونتاژ)