معرفی هنر اسلامی و نقش آن در زندگی

با نگاهی به تمدن‌های مختلف می‌توان دریافت که پیدایش و گسترش هنر همواره متاثر از دین و مذهب بوده است. در واقع در اکثر قریب به اتفاق موارد، هنر و فعالیت‌های هنری حول محور دین شکل گرفته است و بعدتر به جنبه‌های دیگر زندگی انسان‌ها وارد شده است. هنر ایرانی نیز رابطه عمیقی با دین اسلام دارد و بسیاری از شاخه‌های هنری که در حال حاضر می‌توانیم در جامعه ببینیم، یا از مباحث دینی سرچشمه گرفته‌اند و یا با اتکا به آن‌ها غنا و پرورش یافته‌اند.

برای درک مفهوم هنر اسلامی شاید بهتر باشد ابتدا جایگاه اسلام در هنر را بررسی کنیم. اسلام یک دین است و دین راه و روش زندگی را نشان می دهد. پس طبیعتاً بعد از ظهور اسلام، راه و روش زندگی اسلامی، جامعه مسلمان را تحت تاثیر خود قرار داده است. حالا دیگر نیازهای جدیدی سر برآورده و اهمیت برخی اشیا بیشتر و برخی کمتر از قبل شده بود.

اسلام روی زندگی فرد مسلمان تأثیر خود را گذاشته و به مرور در حال تغییر و بروزرسانی بود. طبیعتاً دین، یک روش و مرام جدیدی به زندگی انسان‌ها افزود و در ذیل همین موضوع مهم، اشیا، معماری، نگارگری، خطاطی و سایر دست سازه های انسانی، متأثر از این روش و رسم الخط زندگی، در حال دگرگونی بود. اینگونه بود که هنر اسلامی لاجرم پا به عرصه وجود گذاشت. هنری متأثر از روش زندگی یک مسلمان…

اهمیت شناخت هنر اسلامی

بعد از قرن ها که هنر اسلامی در رگ و ریشه جوامع مستحکم شده ، بهتر است بعنوان یک هنرمند یا علاقه‌مند به هنر، به این شاخه شناخت کافی داشته باشید. با بررسی و مرور آثار هنری مذهبی نسبت به نوع و سبک زندگی یک مسلمان آگاه شوید و در نتیجه هنری مطلوب یک زندگی اسلامی ارائه کنید.

در حین مطالعه تاریخ هنر ایران زمین، به دو تقسیم بندی کلی و مهم بر می خورید. هنر پیش از اسلام و هنر بعد از اسلام. به نظر نگارنده، اهمیت این تقسیم بندی را در اهمیت اسلام به راه و روش زندگی باید جست و جو کرد. این را هم باید در نظر بگیریم که لزوماً هر تولید یا اثری که نام هنر اسلامی را به یدک بکشد، لزوماً مورد تایید اسلام نیست و گاهی با قوانین اسلامی مغایرت دارد. ولی مادامی که این هنر را بتوان متأثر از سبک و سیاق زندگی اسلامی دانست، آن را هنر اسلامی می دانیم.

نمونه‌های زیادی از اهمیت هنر در قرآن را می‌توان مثال زد و در واقع همین آیات، در تشویق هنرمندان مسلمان به خلق آثار هنری موثر بوده‌اند. خداوند در سوره صافات به آفرینش آسمان‌ها اشاره می‌کند و می‌فرماید “ما آسمان را با ستارگان آراستیم تا زینت آن باشند.” آیات دیگری نیز در قرآن اشاره به آفریده‌های خداوند و زیبایی‌های آن‌ها دارد. از تمام این موارد می‌توان به اهمیت زیبایی و هنر در دین اسلام پی برد. حتی خود قرآن نیز به اذعان بسیاری از پژوهشگران ادبی، یک اثر هنری ادبی محسوب می‌شود که ادبیات عرب پس از خود را تا حد زیادی تحت تاثیر قرار داد.

در ادامه به بررسی برخی شاخه های شاخص این نوع هنر می پردازیم.

معماری در هنر اسلامی

یکی از شاخص ترین و مهم ترین فاکتورهای هنر اسلامی، ویژگی مطابقت و بومی سازی بوده است. در معماری اسلامی این موضوع کاملاً قابل لمس است. معماری اسلامی بطور شگفت انگیزی نسبت به مملکت و ملتی که به اسلام می گرویدند، منعطف بوده است. هنر معماری اسلامی در ممالک مختلف با ترکیب معماری بیزانسی، ایرانی، رومی و بین النهرینی دیده می شود. در واقع معماری ممالک، توسط اسلام بهینه و بروزرسانی می شده و در خدمت هنر اسلامی با ویژگی‌های جدید قرار می گرفته است. مقبره، کاخ، مساجد، زیارتگاه و اماکن مختلف مذهبی و حتی حمام و آثار دیگری در معماری اسلامی به چشم می خورد که از گذشتگان به ما رسیده‌اند.

تقریبا در تمام شهرها و مناطق ایران می‌توان معماری اسلامی را مشاهده کرد. طاق، گنبد، مقرنس، کاشی‌کاری و آینه‌کاری و همچنین پیچ و تاب‌های اسلیمی، شاخصه‌های اصلی معماری اسلامی هستند. گنبد سلطانیه زنجان، مسجد نصیرالملک، پل خواجو، باغ ارم شیراز و کاشی‌کاری‌های تخت سلیمان نمونه های فاخر معماری اسلامی محسوب می‌شوند که نه تنها مورد توجه بازدیدکنندگان غربی می‌گیرند، بلکه نگاه ما ایرانیان را نیز خیره می‌کنند.

تعزیه و نمایش های مذهبی

تعزیه یکی دیگر از هنرهای اسلامی است که تاثیر زیادی بر هنر و زندگی ایرانیان داشته است. گرچه برخی تاریخ‌دانان و پژوهشگران، هنر تعزیه را وام گرفته از آیین‌های ایرانی پیش از اسلام می‌دانند، اما بعضی نیز عزاداری‌های ساده شیعیان ایرانی در سده‌های نخست پس از واقعه کربلا را به عنوان ریشه تعزیه امروزی معرفی می‌کنند. در هر حال، تعزیه به شکلی که در قرن چهارم قمری در ایران انجام می‌شد، تاثیر بزرگی روی زندگی مذهبی ایرانیان گذاشت و این تاثیر به مرور به فرهنگ و هنر نیز راه پیدا کرد. پژوهشگران حوزه هنر بر این عقیده‌اند که تاثیر تعریه بر تئاتر در ایران به قدری قابل توجه است که نمی‌توان آن را نادیده گرفت. نمایش های روحوضی نیز از دیگر نمایش هایی هستند که تحت تاثیر تعزیه به فرهنگ ایرانی وارد شدند.

قالیبافی اسلامی

اگر گذرتان به موزه ویکتوریا و آلبرت انگلستان افتاده باشد، با اثری فاخر و اعجاب برانگیز از دوران شاه طهماسب صفوی روبرو خواهید شد. قالی اردبیل. این قالی نفیس و بی نظیر در سال ۹۱۸ خورشیدی بافته شده است و سند مهمی از هنر قالیبافی اسلامی به شمار می رود. طرح، نقش و گرافیک دلربای این قالی نگاه شما را سیراب خواهد کرد. البته این قالی یک ویژگی منحصر بفرد نسبت به قالی های هم عصر خود دارد.

بر خلاف قالی های آن زمان که بیشتر طرح شکار بر آنها نقش می بست، این قالی بسیار کم طرح و آرامش بخش و مناسب برای استفاده در یک فضای مذهبی طراحی و تولید شده بود. متأسفانه بعد از زلزله و تخریب مقبره شیخ صفی الدین اردبیلی، این قالیچه که آسیب هم دیده بود به انگلیسی ها فروخته شد. مطالعه و نگاه کردن به نقوش و طرح های این قالی دوقلوی اردبیلی، دید تازه ای به لحاظ شناخت گرافیکی و ذائقه مردمان ایران زمین به شما هنرمندان عزیز خواهد داد.

خوشنویسی و گرافیک در هنر اسلامی

در میان تمام هنرهای اسلامی و تأثیر سبک زندگی در اسلام، با اهمیت ترین آنها بدون شک خوشنویسی و گرافیک است. معجزه پیامبر عظیم الشأن اسلام، حضرت محمد مصطفی(ص)، قرآن است. نامه ای که از سوی پروردگار برای روشن کردن راه زندگی در اختیار انسان قرار گرفت. این کلام نورانی در ابتدا کتابت شد و به دلیل اهمیت ویژه آن از خوشنویس ترین افراد دعوت به نوشتن و تبلیغ آن نمودند. در طول قرن ها این سنت ادامه پیدا کرد و بازنویسی قرآن در انواع زبان، خط، هنر و با ایجاد ساختارهای پیچیده گرافیکی، به یک هنر برجسته تبدیل شد.

امامان بزرگوار نیز خود از جمله پیشروان این هنر بوده‌اند که به خطاطی و کتابت قرآن پرداخته‌اند. در حال حاضر، نسخه‌های خطی بسیاری از قرآن در موزه‌ها و کلکسیون‌های جای‌جای دنیا وجود دارد که هرکدام منتسب به یکی از امامان شیعه هستند. اکنون و با گذشت قرن‌ها از آغاز این هنر، خوشنویسی همچنان یکی از هنرهای زیبا و پرطرفدار محسوب می‌شود. گرچه امروزه شکل سنتی خوشنویسی یعنی خوشنویسی با مرکب و قلم، کاربرد هنری و زیباشناسانه دارد، اما خوشنویسی دیجیتال بسیار پرکاربرد است و می‌توان در زمینه‌های گوناگونی آن را مشاهده کرد. یکی از کاربردهای خوشنویسی، استفاده از آن برای نوشتن متون مذهبی است که می‌توان از آن‌ها در قالب پوستر، تراکت و اطلاعیه‌ها استفاده کرد.

با کالیگرافی مذهبی آشنا شوید

در همین راستا هنر خوشنویسی مذهبی هیئتی را می توانید در پکیج های بی نظیر خانه فتوشاپ در زمینه کالیگرافی و پوستر تایپوگرافی مذهبی مشاهده کنید و آموزش ببینید. در این آثار سعی شده تا زیباترین هنرهای خوشنویسی با تکنولوژی روز ترکیب شده و آثار جدیدی خلق شود تا شما هنرجو و هنرمند عزیز از آن بهره مند گردید.

در مجموع هنر اسلامی را نمی توان با یک مقاله و چند پاراگراف توضیح داد. برای درک این موضوع لازم است آن را در سیره خود تجربه کنید و توسل به ائمه و با مطالعه در زندگی ایشان هر چه بیشتر به ابعاد این موضوع آشنا شوید. برای یادگیری گرافیک هیئتی و مذهبی می توانید از دوره های هیئت یار خانه فتوشاپ استفاده کنید.