هنر تذهیب چیست و چه پیشینهای دارد؟
همانطور که میدانید “هنر” جایگاه بسیار ارزشمندی نزد مردم ایران باستان داشته است. یکی از هنرهایی که با ورود اسلام به ایران، بین اساتید هنر و خطاطی و … جان دوبارهای گرفت و تبدیل به یکی از برجستهترین هنرهای ایرانی-اسلامی شد، هنر تذهیب است. به همین منظور در این مطلب با هم میبینیم که تذهیب چیست و چه پیشینهای دارد؟ بنابراین اگر جزو علاقهمندان به دنیای هنر باستان ایرانی هستید، تا انتهای این مطلب ما را همراهی کنید.
در این صفحه میخوانید:
تذهیب چیست؟
قبل از آن که ببینیم که تذهیب به چه معناست، بهتر است نگاهی به ریشه لغوی این کلمه بیندازیم.
“تذهیب” لغتی عربی است که از ریشۀ ذَهَب (به معنی طلا) گرفته شده است. تذهیب را زراندود یا طلاکاری نیز مینامند. دلیل این نامگذاری استفاده از محلولهای طلا (و سایر رنگها و محلولهای براق و درخشان) برای طراحی نقوش تذهیب بوده است. البته لغت تذهیب را در اصطلاح میتوان به معنی آراستن نیز دانست. چرا که هدف اصلی هنر تذهیب، آراستن انواع کتب، بنا و … است.
اما تذهیب چیست؟ در واقع میتوان گفت تذهیب تعریف دقیق و محدودی ندارد و به طور کلی شامل ترکیب طرحهای اسلیمی توأم با خطوط، شاخ و برگها، و طرح انواع گل، پرندگان و حیوانات و … است که به صورت در هم تنیده طراحی و پرداخت میشود. هنر تذهیب از ابتدا تاکنون در تزئین جلد و حاشیههای صفحات کتب مختلف به ویژه “قرآن کریم”، روی پارچهها، ظروف سفالی، قالیها و همینطور نقش و نگارهای بناهای مختلف به کار گرفته میشود.
تاریخچۀ تذهیب
اما حالا که میدانیم تذهیب به چه معناست، بهتر است نگاهی به تاریخچۀ این هنر بیبدیل بیاندازیم. هنر تذهیب ایرانی تاریخچهای بسیار کهن دارد و سابقۀ آن به دورۀ ایران باستان برمیگردد. اما با رواج اسلام در ایران، این هنر برای اهداف مذهبی به کار گرفته شد و به همین دلیل نیز در زمرۀ هنرهای مذهبی و اسلامی قرار گرفت. همینطور با گذشت زمان و دورههای تاریخی مختلف نیز توسط اساتید تذهیب هر زمان، دستخوش تغییراتی شده است. برای مثال در ابتدای عمر تذهیب، طرحهای پرندگان چندان به چشم نمیخورد. اما هنرمندان رفته رفته این دسته از نقوش را هم در تذهیب گنجاندند و به همین ترتیب هنر تذهیب را به مرور بسط و گسترش دادند. بنابراین از همان زمان تاکنون، تذهیب ایرانی یکی از مهمترین شاخههای هنر محسوب میشود.
تذهیب را نمیتوان به یک شاخه از هنر محدود کرد. چرا که وسعت این هنر بینظیر بسیار گستردهتر از این است. به طوری که هنر تذهیب، خود نیز دارای سبکها و مکاتب مختلفی است. مکاتب مختلف تذهیب بر اساس سبکی که در هر دورۀ تاریخی مرسوم بوده و بین هنرمندان رواج داشته است تعیین میشود. به عنوان مثال بعضی از مکاتب تذهیب شامل بخارا، سلجوفی، صفوی و … است. جالب است بدانید که بعضی از این مکاتب نیز به زیر شاخههای گوناگونی تقسیم میشوند که هر یک از آنها مربوط به سبکی است که در یک شهر خاص در آن برهۀ زمانی به کار گرفته میشده است.
در حاشیه تصویر زیر، نمونهای از طرح تذهیب زیبا را مشاهده میفرمایید که ترکیب تذهیب خطاطی است:
نقش تذهیب در هنرهای اسلامی
حال که میدانیم تذهیب چیست، سؤال این است که نقش تذهیب در هنرهای اسلامی ایران چیست؟ یا عبارت دیگر منظور از تذهیب اسلامی چیست؟
هنرهای اسلامی به طور کلی به هنرهایی که متعلق به دنیای اسلام هستند، اطلاق میگردد. این نوع هنر شامل هنرهای اسلامی سرتاسر دنیا و همینطور شاخههای بسیار متعددی مثل خطاطی، نقاشی، شعرسرایی، مجسمهسازی، معماری و … است.
وقتی بخواهیم نگاهی دقیقتر به هنرهای اسلامی در ایران بیاندازیم، برجستهترین نقطۀ قوتی که در هنر اسلامی در ایران خودنمایی میکند “تذهیب” است. چرا که تذهیب از همان ابتدا جایگاه بسیار محکم و تعیینکنندهای در شاخههای مختلف هنر اسلامی در ایران پیدا کرد. به طوری که بعد از گذشت سالیان متمادی، هنوز هم وقتی صحبت از هنرهای اسلامی-ایرانی است، نام تذهیب و به ویژه تذهیب قرآنی همیشه به چشم میخورد.
تذهیب اسلیمی چیست؟
وقتی صحبت از انواع تذهیب است، یکی از عناوینی که به گوشتان میخورد، تذهیب اسلیمی است. این نوع تذهیب هم مانند سایر انواع آن است؛ فقط در این نوع تذهیب، بیشتر از طرحهای شاخ و برگ گیاهان، گل پیچک یا خطوط صاف و منظم استفاده میشود. بیشترین کاربرد تذهیب اسلیمی در معماری، کتابآرایی و هنرهای صناعی است.
در تصاویر زیر نمونههایی از تذهیب اسلیمی را مشاهده میکنید:
هنرهای اسلامی در عصر حاضر
همانطور که گفتیم هنرهای اسلامی شامل تمام هنرهایی میشود که به نوعی در جهت مضامین اسلام پیش میروند. بنابراین وقتی صحبت از هنرهای اسلامی در عصر حاضر است، جایگاه هنرهای دیجیتالی اسلامی قابل چشمپوشی نیست. چرا که با پیشرفت روز افزون تکنولوژی، هنرهای اسلامی نیز جای خود را میان هنرهای دیجیتالی باز کردهاند.
هنرهای دیجیتالی مذهبی
اما هنرهای دیجتالی مذهبی شامل چه مواردی میشوند؟ از جمله شاخههای مدرن تذهیب طراحی گرافیکهای زیر است:
- ساخت و ادیت کلیپهای مذهبی
- طراحی و ساخت پوسترهای مذهبی
- ساخت فایلهای تذهیب لایه باز فتوشاپ (یا همان فایل تذهیب لایه باز psd)
- خلق آثار تذهیب وکتور
- ترکیب تذهیب عکس پیکسلی (به عنوان پوستر یا …)
- ترکیب تذهیب خط (مثلاً ترکیب تذهیب با طرحهای کالیگرافی)
- و … .
در واقع هر یک از این موارد، هنرهایی دیجیتالی هستند که محتوای آنها مذهبی است. اگر شما هم جزو علاقهمندان به هنرهای دیجیتالی مذهبی هستید و مایلید با اصول و نکات تولید محتواهای مذهبی بیشتر آشنا شوید، میتوانید از دورههای هیئتی مذهبی در خانۀ فتوشاپ استفاده کنید.
دورههای هیئتی مذهبی
در ادامه آشنایی با تذهیب آموزش های مذهبی خانه فتوشاپ را به شما دوستان عزیز معرفی میکنیم. دورههای هیئتی مذهبی در خانۀ فتوشاپ، با تمرکز بر آموزش طراحی و ساخت انواع شاخههای هنرهای دیجیتالی مذهبی آماده شده است. این دسته از دورههای مجموعۀ خانۀ فتوشاپ علاوه بر دورههایی که به طور ویژه بر کاربردهای خاص تمرکز دارند، شامل دورههای جامعی نیز با عنوان هیئت یار هستند که به تولید انواع محتواهای مذهبی میپردازند. بعضی از دورههای آموزشی مذهبی که مختص شاخۀ خاصی از طراحی هستند شامل موارد زیر است (با کلیک روی نام هر دوره میتوانید از صفحۀ آن دوره دیدن کنید):
- آموزش طراحی پوستر استوریهای مذهبی اینستاگرام
- آموزش طراحی لوگوتایپ مذهبی
- آموزش طراحی بنر مذهبی و … .
با کلیک روی این لینک میتوانید از تمامی دورههای هیئتی مذهبی دیدن کنید.
دورههای هیئت یار
اما همانطور که بالاتر اشاره کردیم، دورههایی تحت عنوان هیئت یار نیز در خانۀ فتوشاپ در اختیار شما عزیزان قرار گرفته است. این دورهها با هیئت یار ۱ شروع شده و با استقبال مخاطبان، ادامهدار شدند تا تمامی هنرهای دیجیتالی مذهبی را پوشش دهند.
هر از قسمتهای دورۀ هیئت یار، بر آموزش ساخت یک یا چند شاخۀ ویژه از هنرهای مذهبی تمرکز دارد تا کاربران گرامی بتوانند در نهایت بعد از گذراندن تمام قسمتهای هیئت یار، قادر به تولید انواع محتوا و طراحی و ساخت انواع آثار هنری مذهبی باشند. مجموعۀ هیئت یار در خانۀ فتوشاپ شامل دورههای زیر است:
هیئت یار ۱:
در دورۀ هیئت یار ۱ به آموزش ساخت انواع تیزر و کلیپهای مذهبی در برنامۀ افترافکت پرداخته شده است.
هیئت یار ۲
در هیئت یار ۲ به آموزش مفصل طراحی و ساخت هنرهای دیجیتالی مذهبی در زمینههای طراحی لوگوتایپ و متون مذهبی، ساخت انواع موشن گرافیک و تیزر مذهبی، تدوین و مونتاژ ویدیوهای مذهبی، طراحی و ساخت استیکرهای هیئتی برای تلگرام و … پرداخته شده است.
هیئت یار ۳:
هیئت یار ۳ به عنوان پکیجی جامع از آموزش طراحی پوستر، طراحی لوگو و تدوین در ۳ دوره خدمت شما عزیزان ارائه شده است. در یکی از دورههای هیئت یار ۳ به آموزش طراحی انواع پوسترهای هیئتی در سبکهای مختلف پرداخته شده است. در دورۀ دیگر این پکیج نیز طراحی انواع لوگو و لوگوتایپ هیئتی مذهبی آموزش داده شده است. در دورۀ سوم نیز آموزش تدوین کلیپهای مذهبی به صورت حرفهای را میبینید.
اگر به یادگیری هنرهای دیجیتالی مذهبی علاقهمندید، توصیه میکنیم که وارد هر یک از دورههای هیئتی مذهبی خانۀ فتوشاپ شده و با مرور مشخصات دقیق هر یک از دورهها، آموزش دلخواه خود را پیدا کنید. شما عزیزان اگر سؤالی پیرامون دورههای هیئتی مذهبی مجموعۀ خانۀ فتوشاپ دارید، میتوانید در قسمت نظرات با ما در تماس باشید. از همراهیتان با خانۀ فتوشاپ سپاسگزاریم.
درباره ریحانه نصیری
توی دانشگاه آیتی خوندم و به فضای وب و گرافیک خیلی علاقه دارم. به نظرم دنیای وب و گرافیک بیانتهاست و من تلاش میکنم سهمی توی نشون دادن بخشی از اون به شما داشتهباشم.
نوشته های بیشتر از ریحانه نصیری
دیدگاهتان را بنویسید